Prawo spadkowe Gliwice - dziedziczenie, sprawy spadkowe

Testament

Testament jest ostatnią wolą spadkodawcy, czyli osoby zmarłej, którego wola nabiera mocy prawnej dopiero w chwili jego śmierci. Testament jest indywidualnym i osobistym rozporządzeniem majątkiem własnym. Celem spisania testamentu jest zmiana zasad kolejności dziedziczenia ustawowego, daje możliwość powołania do spadku osób obcych, które nie dziedziczyłyby z ustawy.

Testament jest ważny, gdy jest sporządzony w jednej z trzech form:

Testament holograficzny. Testament w takiej formie to nic innego jak sporządzony własnoręcznie testament, opatrzony datą i własnoręcznie podpisany przez spadkodawcę. Testament taki powinien w sposób jak najbardziej dokładny określać, które składniki majątkowe spadkodawcy przypadają określonej osobie. Spadkodawca może przekazać wszystko jednej osobie bliskiej z pominięciem pozostałych osób bądź podzielić majątek według swego uznania wszystkim bliskim mu osobom lub nawet przekazać wszystko osobie zupełnie obcej;
Testament notarialny. Testament w takiej formie może zostać spisany wyłącznie w obecności notariusza, który poświadcza jego ważność. Oryginał dokumentu dla późniejszych celów dowodowych pozostaje w Kancelarii Notarialnej, w której został sporządzony;
Testament alograficzny. Jest to rodzaj testamentu bardzo szczególnego, ponieważ do jego ważności koniecznym jest złożenie oświadczenia przez spadkodawcę w obecności dwóch świadków, a także z udziałem przedstawiciela administracji państwowej, np. wójta lub burmistrza bądź kierownika urzędu stanu cywilnego. Takie oświadczeni może zostać złożone ustnie w obecności tych osób, jednak koniecznym jest sporządzenie protokołu takiej czynności oraz odczytanie go w obecności świadków, po czym własnoręcznie podpisanie go przez spadkodawcę oraz wszystkie obecne przy tym osoby;
Testament ustny. W przypadku zaistnienia ryzyka rychłej śmierci spadkodawcy, lub jeśli pojawiły się szczególne okoliczności, które uniemożliwiają lub utrudniają zachowanie zwykłej formy testamentu, wówczas spadkodawca może swoją wolę wyrazić w obecności trzech świadków. Obawa rychłej śmierci musi zaistnieć w momencie sporządzania testamentu. Art. 956 k.c. oraz art. 957 k.c. jasno określa, które osoby nie mogą sprawować roli świadków.

Testament w każdej z powyższych form jest tak samo ważny, jednak testament spisany w obecności notariusza daje wysokie prawdopodobieństwo jego ważności wobec braku podstaw do jego kwestionowania oraz dowodowo jest trudny do obalenia. Testament może zostać w każdej chwili odwołany w całości lub w części. Testamentu nie można sporządzać, poddawać zmianie lub odwoływać przez przedstawiciela. Istotnym również jest fakt, że testament nowszy chronologicznie obala testament sporządzony wcześniej bez względu na formę tego testamentu.

Dział spadku

Pierwszy etap spadkobrania to stwierdzenie kto dziedziczy i w jakiej części. Drugi etap to dział spadku czyli faktyczne podzielenie masy spadkowej między uprawnionymi spadkobiercami. Jeżeli do schedy spadkowej należy nieruchomość dokonanie działu spadku może nastąpić w formie ugody sądowej lub notarialnej albo na drodze procesu sądowego. W ramach działu spadku dokonuje się ustalenia wartości całej masy spadkowej, miedzy innymi zaliczając otrzymane darowizny. Celem działu spadku jest definitywny podział i rozliczenie masy spadkowej między spadkobiercami, określenie podziału miedzy uprawnionymi spadkobiercami, np. ustalenie zasad spłat, ustalenie warunków obejmujących zniesienie współwłasności. Jest to najtrudniejszy i dość konfliktowy moment fizycznego podziału masy spadkowej, która wymaga wiedzy prawnej i podatkowej aby sposób podziału miedzy spadkobiercami nie był krzywdzący, zgodny z ustawą i wolą spadkodawcy.

Często po jednym spadkodawcy dziedziczy kilka osób. Jeśli spadek przypada kilku spadkobiercom, to do wspólności majątku spadkowego stosowane są przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. To znaczy, że kilku spadkobierców staje się współspadkobiercami, ponieważ istnieje pomiędzy nimi wspólność ustawowa. Taka wspólność, nie ma charakteru ostatecznego, istnieje jedynie do momentu działu spadku. Współspadkobiercy, nie muszą dokonywać działu spadku, ponieważ ustawa nie nakłada na nich takiego obowiązku.

Dział spadku polega na tym, że wraz z chwilą zakończenia trwania współwłasności, ustalana jest wartość całego majątku spadkodawcy a następnie określana jest wielkość schedy każdego ze spadkobierców. Dział spadku może zostać dokonany zarówno w drodze umowy, jak i w drodze postępowania przed sądem.

Umowa o dział spadku

Dział spadku dokonany w drodze umowy, jest możliwy tylko wtedy, gdy istnieje zgodna wola współspadkobierców. W przypadku jej braku, działu spadku dokonuje Sąd. Zgoda wszystkich współspadkobierców musi istnieć nie tylko w kwestii dokonania samego działu, lecz również w kwestii tego, w jaki sposób dział spadku ma być dokonany. Stronami umowy są w takim przypadku wszyscy współspadkobiercy. Może zdarzyć się sytuacja, w której stroną będzie inna osoba, np. wtedy, gdy spadkobierca zbył przypadający na nią swój udział w masie spadkowej.

Sama forma umowy uzależniona jest w dużej mierze od faktu, co wchodzi w skład spadku. Jeżeli będzie to nieruchomość, wymagana będzie forma aktu notarialnego. Jeśli natomiast będzie to przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.

Przed sądem

Celem postępowania działowego jest przede wszystkim dokonanie podziału fizycznego majątku spadkowego, czyli określenie sched spadkowych poszczególnych spadkobierców. Współspadkobiercy mają obowiązek wyjaśnić Sądowi, w jaki sposób korzystali ze spadku dotychczas i wymienić inne okoliczności, które mogą wpłynąć na rozstrzygnięcie, co każdy ze współspadkobierców ma otrzymać ze spadku.

Dział spadku powinien obejmować cały majątek spadkowy. Jedynie ważne powody mogą go ograniczyć do części spadku. Taki powód może stanowić wątpliwość – czy wszystkie przedmioty, które wchodzą w skład spadku, stanowiły własność spadkodawcy.

Jeśli wystąpią jakieś późniejsze wydarzenia po dokonaniu działu, które mogłyby wpłynąć na jego zmianę, prawo gwarantuje możliwość wznowienia postępowania sądowego. Zainteresowani mogą również żądać ustalenia, iż dział spadku był bezskuteczny. Przykładem takiej sytuacji może być późniejsze odnalezienie testamentu, który radykalnie zmienia sytuacje poszczególnych spadkobierców.

Dla ustalenia składu majątku spadkowego zasadnicze znaczenie ma chwila otwarcia spadku, czyli śmierć spadkodawcy. Bazą ustalenia działu spadku jest spis inwentarza jeżeli został on sporządzony, a ponadto oświadczenia złożone przez spadkobierców oraz przedstawione przez nich dowody. Przy ocenie wartości majątku spadkowego miarodajny jest moment przeprowadzenia działu. Podstawą ustalenia wartości poszczególnych składników spadku są ceny rynkowe z chwili dokonywania podziału.

Skutki działu spadku

Dział spadku powoduje skutki prawne i faktyczne. Skutki prawne polegają przede wszystkim na tym, że do majątków osobistych poszczególnych spadkobierców wchodzą przyznane im prawa majątkowe. Zmienia się także odpowiedzialność za długi spadkowe. Od chwili działu spadku każdy z dotychczasowych współspadkobierców odpowiada za długi samodzielne, w stosunku do wielkości przysługującego mu udziału. Skutki faktyczne polegają na tym, że majątek objęty dotychczas wspólnością, przestaje istnieć jako całość.

Koszty związane z działem spadku

W przypadku braku zgody między spadkobiercami należy wystąpić na drogę postępowania sądowego (opłata od wniosku wynosi 1000 zł, a jeśli w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość – 2000 zł).

Nasza kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw o dział spadku oraz zniesienie współwłasności. Dlatego też, jeśli mają Państwo pytania i chcielibyście uzyskać poradę prawną w tej kwestii – nasza Kancelaria jest do Państwa dyspozycji.

Zachowek

Zachowek to prawo a nie obowiązek, którego można dochodzić od spadkobierców w określonym czasie od chwili śmieci spadkodawcy. Zapewnia osobom wskazanym w ustawie korzyści pieniężne ze spadku. Korzyść ta stanowi równowartość części udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu, gdyby dziedziczył z ustawy. Osobie niewskazanej w testamencie, a mającej prawo do spadku z mocy ustawy, przysługuje więc roszczenie o zachowek względem wyznaczonych przez spadkodawcę osób – spadkobierców. Uprawniony do zachowku otrzymuje pieniężną rekompensatę, natomiast nie staje się już spadkobiercą, np. nie odpowiada za długi spadkowe.

Zachowek jest płatny na wezwanie uprawnionego najczęściej w formie rozliczenia pieniężnego. Dochodzenie roszczeń z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat trzech lub pięciu w zależności od daty ogłoszenia testamentu.

Komu przysługuje prawo do zachowku

Uprawnionymi do zachowku są osoby powołane do spadku z ustawy, tj. dzieci, wnuki, małżonek i rodzice spadkodawcy, które to osoby zostały w testamencie pominięte przez spadkodawcę. Tym osobom przysługuje prawo żądania od osób powołanych w testamencie do spadku sumy pieniężnej stanowiącej równowartość należnego im zachowku. Rodzice są uprawnieni do zachowku jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, a wnuki – tylko w przypadku, gdy dzieci spadkodawcy nie żyją.

Komu nie przysługuje prawo do zachowku

Nie mają prawa do żądania zachowku:

małżonek, gdy spadkodawca wystąpił o rozwód z winy tego małżonka,
osoba, która na mocy umowy zrzekła się dziedziczenia,
osoba, która odrzuciła spadek czyli nie chciała dziedziczyć i dostać spadku,
osoba, która została uznana za niegodną dziedziczenia,
osoba, która została wydziedziczona,

Spadkodawca może wydziedziczyć swoje dzieci, małżonka i rodziców tylko w testamencie. Wydziedziczenie musi wynikać z treści testamentu i muszą zostać określone przyczyny wydziedziczenia. W świetle przepisów ustawy przyczynami wydziedziczenia są:

postępowanie wydziedziczonego, który zachowuje się w sposób sprzeciwiający się woli spadkodawcy,
wydziedziczony dopuszcza się przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub bliskich mu osób,
wydziedziczony nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie nie nastąpi, gdy spadkodawca przebaczy osobie uprawnionej do zachowku.

Obliczanie zachowku

Obliczenie zachowku to ustalenie wysokości sumy pieniężnej, jakiej osoba uprawniona do zachowku może domagać się od spadkobiercy wymienionego w testamencie. Wysokość zachowku wynosi połowę sumy, jaka by przysługiwała danej osobie, gdyby miało miejsce dziedziczenie ustawowe. W przypadku osób małoletnich lub stale niezdolnych do pracy wysokość zachowku zwiększa się do 2/3 udziału. Zachowek jest zawsze w postaci pieniężnej.

Do zachowku dolicza się darowiznę uczynioną przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku. Darowizna podlega doliczeniu niezależnie od tego, czy nadal znajduje się u osoby uprawnionej, czy też uległa zużyciu bądź zniszczeniu. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest wnuk spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę dokonaną na rzecz jego rodzica, czyli dziecka spadkodawcy.

Do zachowku nie dolicza się:

drobnych darowizn;
dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami bądź uprawnionymi do zachowku,
darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, gdy nie miał dzieci, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się dziecka,
przy ustalaniu zachowku dla małżonka darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa.

Nabycie spadku

Z chwilą śmierci następuje otwarcie spadku po osobie zmarłej, pozostaje po niej masa spadkowa czyli tzw. scheda. Osoby uprawnione do spadku stają się spadkobiercami z mocy prawa. Spadek można nabyć poprzez dziedziczenie ustawowe lub testamentowe. Ustalenie, kto nabędzie prawo do spadku można stwierdzić przed sądem za pomocą wyroku sądowego stwierdzającego nabycie spadku lub przed notariuszem – uzyskując akt poświadczenia dziedziczenia, który zawsze jest w formie aktu notarialnego. Jeżeli spadkodawca pozostawił testament, jego otwarcie następuje z chwilą odczytania go przez sędziego bądź też notariusza.

W sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że długi spadkowe przewyższają wartość aktywów spadkowych, wówczas można zawrzeć za życia ze spadkodawcą umowę zrzeczenia się prawa do dziedziczenia spadku, lub też w terminie nie przekraczającym sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, odrzucić spadek albo przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza. Należy pamiętać, że prawo do spadku nie przedawnia się. Warto wiedzieć, że w zależności od stopnia pokrewieństwa inaczej rozliczamy się z Urzędem Skarbowym. Możemy go zapłacić według trzech grup opodatkowania lub być całkowicie zwolnieni z obowiązku zapłaty podatku.